Langs sportvelden zie je geregeld ouders hun kroost aanmoedigen. Het enthousiasme is hartverwarmend, ze staan er door weer en wind. De telefoon maakt voortdurend opnames als het kind weer even voorbij komt, voor op Facebook of Instagram, alwaar het kind het stralende middelpunt is in de tijdslijn van de ouder.
Verschil met vroeger
Nog niet zo lang geleden, een generatie of twee, drie, hadden kinderen niet zo’n centrale plek in het leven van hun ouders. Kinderen waren een soort noodzakelijk kwaad, want alle monden moesten gevoed. Geen makkelijke opgave, een gemiddeld gezin in de 19e eeuw bestond uit zes kinderen. Tegenwoordig heeft een gezin gemiddeld anderhalf kind. En die krijgen dan ook bijna alle aandacht van de ouders. De weekenden, de vakanties, ze lijken vooral te draaien om de bezigheden van het kind. Waar hedendaagse ouders als kind zelf misschien aandacht of materiële zaken te kort kwamen, hun nakomelingen mag het aan niets ontbreken, zo lijkt het. De nieuwste kleding en materialen worden aangeschaft en het hele land wordt doorgereden voor wedstrijden en trainingen.
"Kinderen worden overladen met complimenten"
Ook qua opvoedstijl is er veel veranderd. Waar vroeger lijfstraffen normaal waren in de opvoeding, zo is nu de pedagogische tik zelfs strafbaar. Kinderen worden tegenwoordig overladen met positieve aandacht en complimenten, omdat dit het zelfvertrouwen stimuleert. Prima, zou je denken, want zelfvertrouwen is immers de basis voor goede prestaties van het kind. Alleen, waar trainers, coaches en ouders voortdurend over klagen, is het gebrek aan mentale weerbaarheid. Zou er een verband bestaan tussen die twee? Is er een link tussen het overmatig complimenteren van jonge sporters en het gebrek aan mentale weerbaarheid?
Effect van complimenten
Bij kinderen wordt op jonge leeftijd de basis voor de persoonlijkheid gelegd. Het zelfbeeld ontstaat zo tussen het zevende en elfde levensjaar. Hierna verandert er relatief weinig aan dit zelfbeeld. Wat zou het effect zijn van al die aandacht en complimenten aan het adres van het opgroeiende kind? De kans is groot dat het kind gaat denken dat het inderdaad speciaal is, specialer dan andere kinderen. Want wat blijkt: kinderen die bovenmatig worden geprezen, scoren hoger op testen voor narcisme. En kinderen met narcistische trekjes zijn vaak snel uit het veld geslagen bij tegenslag. Ze reageren boos en agressief als dingen misgaan, acties falen of wedstrijden worden verloren. Niet echt weerbaar dus.
"Geef kinderen complimenten over het gedrag"
Geen lof meer uitten? Dat is nu ook weer te kort door de bocht. Het gaat er om wat voor een soort complimenten je geeft. Het blijkt dat waardering vooral goed werkt als het betrekking heeft op het gedrag van het kind. Hier kan het namelijk zelf wat aan doen. Uit recent onderzoek komt naar voren dat als kinderen gecomplimenteerd worden voor hun ‘intelligentie’ (een vast gegeven waar het kind zelf geen invloed op heeft), ze meer geneigd zijn vals te gaan spelen. De waardering en ophemeling van de intelligentie verhoogt bij de kinderen blijkbaar de druk om te presenteren, aldus de onderzoekers. Als de complimenten betrekking hebben op het ‘gedrag’ (zoals bijvoorbeeld de inzet), zijn kinderen veel minder geneigd de boel te flessen. Nu ging het in dit onderzoek om intelligentie, maar de link met sport is snel gelegd. Als het kind wordt gecomplimenteerd met ‘hoe goed’ of ‘hoe talentvol’ het is, zijn dit eigenschappen waar een kind eigenlijk weinig zelf aan kan doen. Het heeft ze – of niet. Dit kan de druk om te presteren verhogen, omdat het kind de ouders niet wil teleurstellen en graag weer wordt bewierookt. De stap naar vals spel is klein, want daarmee komt de felbegeerde winst en bevestiging binnen handbereik.
Mentaal weerbare generatie
Door kinderen complimenten te geven over hun gedrag, de inzet, de vooruitgang en het proces, leren ze dat ze zelf invloed hebben op hun spel en ontwikkeling en door oefening hun prestaties kunnen verbeteren. Hiermee installeer je de ‘grow-mindset’ bij je kind. Dat is het idee dat je door oefenen beter wordt, in plaats van ‘je bent een talent – of je bent het niet’. Dit maakt dat je een ‘mislukking’ eerder ziet als een uitdaging om nog beter je best te doen, dan een bedreiging die je maar beter kunt vermijden. Dus een beetje dimmen met die overmatige complimenten en op naar een mentaal weerbare generatie!
Topsport-ouder checklist:
- Geef complimenten op concreet gedrag, iets wat jij hebt gezien of gehoord van je kind.
- Prijs de voortuitgang van de prestaties van je kind, let vooral op de ontwikkeling op de lange termijn.
- Beloon inzet, niet zozeer de winst.
Ivo Spanjersberg is sportpsycholoog, communicatietrainer en coach. Hij werkt al jaren met topsporters en professionals uit diverse disciplines en schrijft over het mentale aspect van sport.(www.ivospanjersberg.nl)
Samen met Gerald Weltevreden en Jeroen Otten schreef Ivo Spanjersberg het boek: ‘Slagen. Tips voor tennisouders’, dat is uitgegeven door de KNLTB. Dit artikel wordt uitgegeven door VSK, speciaal voor ouders van talentvolle kinderen.
