Verantwoordelijkheid als ouder
De taak van de ouder langs het sportveld is vaak beperkt tot aanmoedigen en een bemoedigend knikje na een mislukte actie. Veel meer kun je niet doen, voor je het weet bemoei jij je met technische of tactische zaken, waar je maar beter van weg kunt blijven. Laat dus de winst en punten aan je voorbijgaan. Kijk vooral naar de inzet, het proces en plezier, niet naar de stand of de uitslag.
Toch heb je als ouder/opvoeder veel invloed op de mentale ontwikkeling van je kind. Die taak wacht niet alleen aan de rand het veld, baan of bad. De mentale vorming begint vanaf de geboorte en vindt voortdurend plaats. Laten we kijken hoe je als ouder de mentale weerbaarheid kan ondersteunen.
Mentale weerbaarheid is het vermogen om te kunnen omgaan met uitdagingen, stress en druk
Wat is mentale weerbaarheid?
Mentale weerbaarheid is het vermogen om te kunnen omgaan met uitdagingen, stress en druk. Mentaal weerbare sporters zijn in staat om tegenslagen als een blessure, een misgelopen of verloren finale snel achter zich te laten. Zij laten het hoofd niet hangen na een mislukte actie en kunnen snel omschakelen na een tegendoelpunt. Is dit een karaktertrek, aangeboren eigenschap of kun je het leren? Waarom zijn sommige sporters hier veel beter in dan anderen?
Uit wetenschappelijk onderzoek blijken vier onafhankelijke factoren de mentale weerbaarheid te vormen, namelijk: controle, uitdaging, betrokkenheid en vertrouwen. Deze vier factoren zijn voor een groot gedeelte beïnvloedbaar en aan te leren. Al is dit natuurlijk wel een proces van jaren. Het is de optelsom van jarenlang gefocust met je sport bezig zijn en te leren zien hoe je het beste je eigen weg kunt volgen, onafhankelijk wat er om je heen gebeurd.
Controle
Als een sporter controle ervaart over zichzelf en het gevoel heeft invloed uit te kunnen oefenen op zijn omgeving, neemt de weerbaarheid toe. Als ouder is het vooral zaak om hierin het goede voorbeeld te geven aan je kind. Jezelf emotioneel te beheersen in allerlei situaties, langs de baan maar ook in het verkeer of in een echtelijke ruzie. Zelf verantwoordelijkheid nemen voor je eigen aandeel en zaken als pech of tegenslag accepteren, in plaats van de schuld buiten jezelf te zoeken en anderen de schuld geven. Bij verlies afgeven op de tegenstander, scheidsrechter of coach is dus niet bevorderlijk voor de weerbaarheid.
Uitdaging
Als een sporter de uitdaging kan zien in moeilijke opgaven, is zijn weerbaarheid een stuk steviger, dan als hij hierin vooral bedreigingen ziet. Als ouder kun je hieraan bijdragen door vertrouwen uit te stralen als het moeilijk wordt. Geen extra druk opleggen en vooral niet gaan doemdenken over zaken die mis kunnen gaan. Een zogenaamde ‘ongunstige’ loting kun je terloops benoemen als een mooie test of uitdaging. Johan Cruijff wilde vroeger ook graag de sterkste tegenstander uit de loting. ‘Dan heb je die tenminste gehad’.
Betrokkenheid
Als je kind een hoge betrokkenheid heeft met wat het wil bereiken, maakt dit hem onverstoorbaarder voor mislukkingen. Laat dus jouw eigen doelen achterwege en laat je kind volledig de zijne kiezen. Als je kind het voor jou gaat doen, omdat jij iets zo graag wilt, zal dit geen stevig weerbare sporter opleveren. Wel kun je je kind, daar waar mogelijk, faciliteren in de weg naar het doel. Maar denk eraan, laat je kind wel de keuze. Als het liever een niveautje lager gaat spelen omdat het dan minder druk ervaart, beter het huiswerk kan doen of liever met zijn vriendjes speelt, is dit natuurlijk ook prima. Ook al zag jij misschien liever een glansrijke sportcarrière voor je kind weggelegd.
Vertrouwen
Als een sporter ten slotte veel vertrouwen heeft, maakt dit hem minder kwetsbaar voor stress. Een zaak dus om je kind onvoorwaardelijk te steunen, te stimuleren en vertrouwen te geven. Een sterk recept voor een weerbaar kind.
Het belangrijkste is dat je ruimte en vertrouwen geeft
Geef het goede voorbeeld
De kunst is dus je kind vrij te laten zijn of haar eigen pad te kiezen, doelen te stellen en dromen te volgen. Als ouder kun je relatief weinig doen om je kind mentaal weerbaarder te maken. Het belangrijkste is dat je ruimte en vertrouwen geeft.
Hiernaast kun je het goede voorbeeld geven. Dat is niet altijd makkelijk, want ouders zijn ook maar mensen. Dus leer controle te krijgen over je eigen emoties, zie waar je invloed op hebt en waar niet. Geef niet de schuld aan zaken waar je geen invloed op hebt. Accepteer zaken als toeval en pech als onderdeel van het leven. Want het is niet voor niets dat coaches aangeven dat de mentaal weerbare kinderen vaak rustige, betrokken en tegelijkertijd relativerende ouders langs de kant hebben staan.
Topsport-ouder checklist:
- Leer je kind controle te krijgen over die zaken waar het invloed op kan uitoefenen. Het meeste invloed heeft een kind op zijn eigen reacties en emoties, dromen en doelen.
- Leer je kind tegenslagen te zien als een uitdaging, in plaats van een moeilijkheid.
- Wees een onverstoorbaar voorbeeld en neem verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag.
Ivo Spanjersberg is sportpsycholoog, communicatietrainer en coach. Hij werkt al jaren met topsporters en professionals uit diverse disciplines en schrijft over het mentale aspect van sport.
(www.ivospanjersberg.nl)
Samen met Gerald Weltevreden en Jeroen Otten schreef Ivo Spanjersberg het boek: ‘Slagen. Tips voor tennisouders’, dat is uitgegeven door de KNLTB. Dit artikel wordt uitgegeven door VSK, speciaal voor ouders van talentvolle kinderen.
